Khám Phá Độ Hoàn Màu Của Đèn Ô Tô: Chỉ Số CRI Và Tiêu Chuẩn Nào Cần Biết Để Chọn Đèn Chất Lượng?

Có những yếu tố vô cùng quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sự an toàn và trải nghiệm lái xe của chúng ta vào ban đêm mà ít người để ý: chất lượng ánh sáng. Và khi nói về chất lượng ánh sáng, không thể không nhắc đến một chỉ số kỹ thuật then chốt, đó là Độ hoàn màu (CRI). Đây là thước đo cho sự trung thực của ánh sáng, là yếu tố quyết định các bác nhìn rõ biển báo, vạch kẻ đường, hay nhận diện vật cản từ xa một cách chính xác. Cùng thương hiệu độ đèn ô tô Bulbtek Việt Nam tìm hiểu độ hoàn màu của đèn ô tô là gì?

Độ hoàn màu của đèn ô tô là gì? 

Định nghĩa

CRI là viết tắt của cụm từ Color Rendering Index hay còn gọi là chỉ số hoàn màu hoặc độ hoàn màu của đèn xe ô tô. Đây là chỉ số phản ánh sự trung thực của ánh sáng, được đo lường thông qua độ trung thực màu sắc của vật thể khi ánh sáng đó chiếu vào so với màu sắc vào ban ngày được chiếu bởi ánh nắng mặt trời. Độ hoàn màu ô tô là độ tái tạo màu sắc của ánh sáng nhân tạo của ánh sáng. Một ánh sáng phát ra tông màu quá xanh, quá vàng làm cho các vật thể dưới ánh sáng của nó có vẻ sai màu.

Chỉ số hoàn màu của ánh sáng mặt trời (ánh sáng tự nhiên) được lấy làm chuẩn, để so sánh và xác định màu của các nguồn ánh sáng nhân tạo. Quy ước độ hoàn màu của ánh sáng mặt trời là CRI =100. Các nguồn sáng tốt là các nguồn sáng có chỉ số CRI từ 80 – 95.

Độ hoàn màu (CRI) là thang điểm từ 0 đến 100 đánh giá khả năng của nguồn sáng nhân tạo để hiển thị chính xác màu sắc:‎

• ‎Điểm chỉ số 100 cho biết ánh‎‎ sáng đang hiển thị màu sắc như chúng sẽ xuất hiện trong ánh sáng ban ngày tự nhiên chính xác nhất có thể.‎
• Trên 90 là đặc‎‎ biệt, hiển thị màu sắc chính xác hoặc gần như chính xác như ánh sáng ban ngày.‎
• Từ 80 đến 90 là‎‎ một phạm vi tốt làm cho màu sắc khá chính xác. Nhiều bóng đèn LED công nghệ mới đã đạt được xếp hạng chỉ số này thành công.‎
• Khi chỉ số giảm xuống dưới 70, ánh‎‎ sáng làm cho màu sắc ngày càng ít chính xác hơn đối với mắt người.
• Dưới 50 bước vào khoảng sai lệch màu hoàn toàn.‎

Vai trò của CRI trong chiếu sáng ô tô

Đối với đèn ô tô, CRI cao đóng vai trò cực kỳ quan trọng vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng nhận biết màu sắc của người lái. Một chỉ số CRI cao giúp các bác phân biệt rõ ràng các màu sắc quan trọng trên đường như:

• Màu đỏ, vàng, xanh lá cây của đèn tín hiệu và biển báo.
• Màu sơn của các phương tiện khác.
• Màu sắc của vạch kẻ đường hay các vật cản bất ngờ.

Bên cạnh đó, ánh sáng có CRI cao còn tạo cảm giác tự nhiên, mềm mại, giúp giảm căng thẳng và mỏi mắt khi lái xe đường dài. Rất nhiều bác tài thường chỉ quan tâm đến độ sáng (lumen) mà bỏ qua CRI. Đây là một sai lầm nghiêm trọng. Một nguồn sáng có độ sáng mạnh nhưng CRI thấp có thể gây chói và làm cho vật thể khó nhìn hơn, gây mỏi mắt, giảm sự thoải mái và an toàn. CRI cao hoạt động như một "yếu tố nhân an toàn," đảm bảo rằng bất kể cường độ ánh sáng ra sao, thông tin thị giác các bác nhận được luôn chính xác và có ý nghĩa. Điều này cho thấy đã đến lúc chúng ta cần thay đổi trọng tâm từ "lượng ánh sáng" sang "chất lượng ánh sáng" để đạt được an toàn tối ưu.

Độ hoàn màu của đèn xe ô tô hoạt động như thế nào? 

‎Màu sắc mà chúng ta thấy là kết quả của quang phổ ánh sáng nhìn thấy được. Mặt trời gửi xuống ánh sáng có chứa các bước sóng màu đỏ, cam, vàng, xanh lá cây, xanh dương và tím. Khi ánh sáng mặt trời chiếu vào một vật thể, vật thể hấp thụ những bước sóng màu này và phản xạ lại bất kỳ bước sóng nào mà nó không cần. Màu sắc dội lại là màu mà đối tượng xuất hiện (hoặc được “hiển thị”) cho mắt chúng ta. Ví dụ, một cái cây hấp thụ tất cả các màu ngoại trừ màu xanh lá cây – đây là lý do tại sao nó xuất hiện màu xanh lá cây đối với mắt chúng ta. Một quả táo đỏ xuất hiện màu đỏ vì đó là bước sóng màu mà nó không hấp thụ.‎

‎Một bóng đèn có chỉ số CRI cao chứa các bước sóng màu giống như ánh sáng mặt trời, hoặc xấp xỉ gần với chúng, và đó là lý do tại sao màu sắc có vẻ chính xác hơn. Bóng đèn trắng có xếp hạng CRI thấp hơn thường bị thiếu hoặc có độ xấp xỉ kém của bước sóng màu đỏ, cam hoặc vàng.‎

Cơ sở khoa học về độ hoàn màu và Những chỉ số quan trọng khác

Thang đo CRI và các mức độ đánh giá

Như đã đề cập, CRI được đo trên thang điểm từ 0 đến 100.

• CRI 95-100: Mức hoàn hảo, tái tạo màu sắc chính xác như ánh sáng mặt trời.
• CRI 90-94: Rất tốt, hầu hết các màu sắc đều nổi bật và dễ phân biệt. Đây là mức lý tưởng cho các ứng dụng cần độ chính xác màu cao. Nhiều loại đèn LED ô tô cao cấp hiện nay đã đạt được CRI 90+.
• CRI 80-89: Tốt, chấp nhận được cho nhiều mục đích sử dụng. Hầu hết các loại đèn LED ô tô thông thường có CRI từ 75-85.
• CRI dưới 80: Kém, màu sắc có thể bị nhợt nhạt, khó phân biệt. Ánh sáng dưới CRI 50 được coi là hoàn toàn biến đổi màu.

Đối với chiếu sáng ô tô, nơi an toàn là yếu tố hàng đầu, CRI "đủ tốt" có thể không phải là "tối ưu." Khả năng phân biệt các sắc thái màu tinh tế (ví dụ: các sắc thái của vạch kẻ đường) ảnh hưởng trực tiếp đến thời gian phản ứng của chúng ta. Vì vậy, các hệ thống đèn pha cao cấp nên hướng tới CRI trên 90, thay vì chỉ dừng ở mức 80.

Mối quan hệ giữa Nhiệt độ màu (CCT) và CRI

Nhiệt độ màu (CCT), đo bằng Kelvin (K), mô tả "độ ấm" hay "độ lạnh" của ánh sáng. Ví dụ:

• Ánh sáng vàng ấm: Khoảng 2700K - 3000K.
• Ánh sáng trắng lạnh: Khoảng 5000K - 6500K.

CRI và CCT là hai chỉ số độc lập nhưng có liên quan mật thiết. Các bác thường thích ánh sáng trắng lạnh (ví dụ: 6000K) vì trông "thời trang, đẹp" khi đi trong phố. Tuy nhiên, nhiệt độ màu cao này có thể làm giảm khả năng phân biệt màu sắc và độ tương phản, thậm chí tăng độ chói, gây mỏi mắt. Ngược lại, nhiệt độ màu ấm hơn (3000K - 4300K) lại tốt hơn cho điều kiện thời tiết xấu. Các nhà sản xuất đèn cần phải cân bằng giữa tính thẩm mỹ và các yêu cầu chức năng, một nhiệm vụ không hề dễ dàng.

Các chỉ số chất lượng ánh sáng khác

Chỉ số CRI truyền thống, mặc dù hữu ích, vẫn có một số hạn chế. Do đó, các chỉ số mới đã ra đời để đánh giá chất lượng ánh sáng toàn diện hơn, đặc biệt với công nghệ LED:

• Color Quality Scale (CQS): Sử dụng 15 màu bão hòa cao hơn để đánh giá khả năng phân biệt màu sắc.
• IES TM-30-20: Bao gồm Fidelity Index (Rf), đo mức độ tương đồng màu sắc so với ánh sáng mặt trời (sử dụng 99 mẫu màu), và Gamut Index (Rg), đo độ bão hòa màu. Việc các chỉ số này ngày càng được áp dụng cho thấy ngành công nghiệp đang hướng đến các tiêu chuẩn cao hơn, vượt ra ngoài con số CRI đơn giản.

Ứng dụng của chỉ số hoàn màu trong các thiết bị ánh sáng 

Chỉ số CRI	Chất lượng ánh sáng
100	Ánh nắng mặt trời, độ trung thực cao nhất
85 - 95	Các loại đèn LED cao cấp, sử dụng tại các không gian cần đảm bảo độ trung thực màu sắc cao như showroom, phòng tranh, triển lãm,...
70 - 85	Các thiết bị chiếu sáng gia đình, dân dụng
<50	Ánh sáng kém chất lượng, gây hiện tượng nhiễu màu nặng
0	Ánh sáng đơn sắc, thay đổi hoàn toàn màu sắc của vật thể theo ánh sáng

Phân biệt độ hoàn màu CRI VÀ Ra 

[caption id="attachment_1539" align="aligncenter" width="1441"] Độ hoàn màu thể hiện khi vật thể được chiếu có nhiều màu sắc trong 15 màu trên[/caption]

- Về kỹ thuật, CRI được thử nghiệm trên 15 mẫu màu để đánh giá ánh sáng có tương tự như ánh sáng tự nhiên (ánh sáng mặt trời) hay không.

- Dựa vào những tính toán kỹ thuật, CRI được chia làm 2 loại là CRI Ra và CRI tổng hợp:

+ Chi số Ra là giá trị màu sắc trung bình từ R1 đến R8, là chỉ số cơ bản thường được sử dụng nhất.
Lưu ý: giá trị màu sắc từ R9 – R15 không được sử dụng.

+ CRI tổng hợp là giá trị màu sắc từ R1 đến R15.

CRI tổng hợp phản ánh màu sắc của các màu bão hòa như vàng đậm (R10) hoặc xanh olive đậm (R14) chân thực hơn mà Ra không có.

- Hầu hết thuật ngữ CRI được sử dụng để nói về Ra (R1-R8). Tuy nhiên, tại một số nước châu Âu, CRI lại thường được sử dụng để nói về CRI tổng hợp (R1- R15).

Thông thường, Ra được sử dụng thường xuyên hơn CRI tổng hợp. Nhưng nếu hiểu đúng về khái niệm, chúng ta sẽ có góc nhìn chính xác hơn khi thảo luận về CRI và sẽ có những lựa chọn thông minh hơn trong những dự án quan trọng chất lượng màu sắc.

Chỉ số ‎CRI quan trọng khi nào? 

‎CRI cao là không cần thiết cho mỗi ứng dụng chiếu sáng duy nhất, và trên thực tế, nó thậm chí có thể không mong muốn trong một số tình huống, chẳng hạn như những nơi bạn muốn ánh sáng xung quanh ấm áp hoặc nhiều màu sắc mềm mại. Nếu bạn không chắc mức CRI nào phù hợp với mình, hãy xem xét độ chính xác màu quan trọng như thế nào đối với không gian:‎

• ‎Ở những nơi mà độ chính xác màu sắc là vô cùng quan trọng, chẳng hạn như bệnh viện, cửa hàng in ấn, studio, trang phục, phòng trưng bày, bảo tàng, v.v., chọn bóng đèn ‎‎có CRI từ 90 trở lên‎‎.‎
• ‎Mặc dù bất kỳ điểm số nào dưới 90 về mặt kỹ thuật đều được coi là “ít”, nhưng đối với một đèn hộ gia đình trung bình hoặc văn phòng ‎‎tiêu chuẩn, CRI từ 70 – 89‎‎ là hoàn toàn ổn. Bạn thậm chí có thể sử dụng thấp hơn 60 để đạt được bầu không khí bạn đang tìm kiếm, tùy thuộc vào mục đích của căn phòng.‎
• ‎Với CRI từ 50 trở xuống‎‎, ánh sáng sẽ bắt đầu hiển thị màu sắc theo cách không tự nhiên với mắt người.‎

Ảnh hưởng của độ hoàn màu đến trải nghiệm lái xe 

Vậy độ hoàn màu hay chỉ số hoàn màu có ảnh hưởng gì đến chất lượng đèn xe nói chung và trải nghiệm lái xe nói riêng?

Trước hết chúng ta cần phải làm rõ về việc sai màu sẽ ảnh hưởng như thế nào đến mắt người. Khi lái xe vào buổi tối, sẽ không tránh khỏi cảm giác mệt mỏi, lờ đờ, hoa mắt do sự tăng cao của hoocmon Melatonin hay còn gọi là hoocmon giấc ngủ. Vì vậy, chất lượng nguồn sáng lúc này là cực kỳ quan trọng, đặc biệt đối với các bác tài phải di chuyển liên tục với quãng đường dài. Việc sử dụng một nguồn sáng có độ trung thực màu thấp sẽ dẫn đến cảm giác mơ hồ, nhìn không thật và dễ mất tập trung, thậm chí rơi vào "giấc ngủ trắng" - trường hợp chìm vào giấc ngủ trong trạng thái vô thức đặc biệt nguy hiểm.

Việc đảm bảo một nguồn sáng chất lượng là hoàn toàn cần thiết để có một hành trình lái xe an toàn. Nguồn sáng chất lượng là nguồn sáng có thể tái tạo lại ánh sáng ban ngày một cách hoàn hảo nhất. 2 chỉ số bạn cần đặc biệt quan tâm khi chọn các nguồn sáng cho xe của mình là mức nhiệt màu và độ hoàn màu. Ánh sáng mặt trời có mức nhiệt màu trung bình rơi vào khoảng từ 5000 - 6500K (dựa theo thời tiết) và độ hoàn màu đạt 100 Ra. Các sản phẩm đèn LED ô tô trên thị trường hiện đang có chỉ số hoàn màu rơi vào từ 70 - 80 và nhiệt màu từ 4000 - 6500K.

Sản phẩm đèn Bulbtek Việt Nam 

Tại Bulbtek Việt Nam, tất cả sản phẩm đều được thiết kế với chất lượng ánh sáng chân thật nhất với chỉ số hoàn màu đạt 85 - 90 Ra, mức chỉ số được cho là vượt trội nhất thị trường. Xem thêm các sản phẩm đèn tăng sáng Bulbtek Việt Nam chất lượng cao.    

Thông tin liên hệ Bulbtek Việt Nam: 

• Facebook: https://www.facebook.com/BULBTEKVN
• Tiktok: https://www.tiktok.com/@xe_yeu_bulbtek
• Instagram: https://www.instagram.com/bulbtek_vn/